#DziedzictwoDlaKlimatu jest ideą, która towarzyszyła nam – pracowniczkom i pracownikom Poznańskiego Centrum Dziedzictwa – przez cały 2020 rok, i która wciąż jest nam bliska. Dyskusja o wyborze właśnie tej ścieżki tematycznej trwała w naszym zespole przez kilka miesięcy. Bynajmniej nie z powodu braku przekonania o ważkości tematu. Raczej z jakiegoś rodzaju rozterki, czy instytucja kultury, której statutowym obszarem działania jest lokalne dziedzictwo kulturowe, może zabierać głos w dyskusji na temat globalnych zmian klimatycznych. Dyskusji, wydawać by się mogło, zarezerwowanej dla środowiska naukowców, polityków, przedsiębiorców, a z grona bliższego naszej branży – muzeów przyrody i historii naturalnej oraz centrów nauki.
Dość szybko jednak początkowe wahanie przerodziło się w absolutne przekonanie, że nie tylko możemy czy powinniśmy, a wręcz musimy zaangażować się w proces wspierania działań mitygacyjnych i adaptacyjnych związanych z globalnym ociepleniem. To nasze etyczne zobowiązanie w myśl społecznej odpowiedzialności instytucji kultury za powierzone jej opiece dziedzictwo.
Do tej misji obligują nas również wyjątkowe uwarunkowania lokalne. Brama Poznania, nasza główna przestrzeń wystawiennicza i edukacyjna, położona jest nad rzeką. Bliskie sąsiedztwo znikającej na naszych oczach Cybiny i wysychających łąk nadrzecznych nie pozostawiają wątpliwości, że wielowiekowe dziedzictwo tego miejsca jest ZAGROŻONE. W jaki sposób bowiem za kilka lat będziemy opowiadać o wyspie – na której Mieszko i założył warowny gród, postawił monumentalny pałac i ufundował pierwszą na ziemiach polskich katedrę – gdy zniknie ona z naszego krajobrazu? Jak wytłumaczymy tak dramatyczne zmiany w naszym otoczeniu kolejnym pokoleniom?
Realizacja postulatów #DziedzictwoDlaKlimatu przybrała formę dwutorowego planu działania, którego istotę zawarliśmy w naszym manifeście. Po pierwsze, uznaliśmy, że skutecznym sposobem kształtowania postaw proekologicznych jest dawanie dobrego przykładu. i tak oto powstał „zielony dekalog” PCD oraz manifest. Zmiany naszych instytucjonalnych zachowań traktujemy jako permanentny, samodoskonalący proces. Po drugie, wykorzystując naszą wiedzę, pasję, przestrzeń i zasoby, zaplanowaliśmy roczny program wydarzeń edukacyjnych, wystawienniczych i turystycznych. Spojrzymy wspólnie na „niebieską i zieloną” mapę Poznania, zmieniającą się na przestrzeni wieków, ukazującą relacje człowieka i środowiska. Postaramy się niezwykle złożoną i trudną problematykę globalnego ocieplenia przełożyć na zagadnienia praktyczne, odnosząc się do życia codziennego i naszych lokalnych doświadczeń. Zaaranżujemy przestrzeń swobodnego myślenia i krytycznej refleksji.
O większości przedsięwzięć z cyklu #DziedzictwoDlaKlimatu przeczytają Państwo w tegorocznym numerze DziKHiego BITa, który ukaże się na majówkę. Zapraszam do lektury i do współdziałania – czekamy na Państwa w Bramie Poznania, na Trakcie Królewsko-Cesarskim, na naszych fest fyrtlach – Jeżycach, Łazarzu i Wildzie oraz na Poznańskim Szlaku Legend dla Dzieci.
Monika Herkt, Dyrektor Poznańskiego Centrum Dziedzictwa
Tak samo jak drzewo wyrasta z ziemi, dziedzictwo kulturowe wyrasta z dziedzictwa naturalnego. Jedno z drugim łączy się jak tlen z powietrzem, powietrze z oddechem, wdech z życiem. Innymi słowy: kultura nie istnieje w oderwaniu od natury, analogicznie do człowieka nierozerwalnie związanego z wodą, roślinami, powietrzem i ziemią, i współzależnego od nich.
W kontekście trwającego kryzysu klimatycznego, hasło dziedzictwo dla klimatu oznacza niezbędny i moralnie konieczny priorytet, określający kierunki działań każdej instytucji kultury. W słowie dziedzictwo zawarte są wartości kulturalne i naturalne. Dbałość o naturę jest jednoznaczna z dbałością o wszelkie pozostałe dobra. Zwłaszcza gdy ich przyszłość jest co najmniej niepewna. Na liście gatunków zagrożonych wymarciem znajdują się miliony roślin i zwierząt, w tym również człowiek.
Świadomość kryzysu klimatycznego zobowiązuje do głębokiego namysłu nad jednostkowymi wyborami oraz działaniami, które podejmuje instytucja kultury. Tkwienie w antropocentrycznej iluzji, pozwalającej na nieograniczone wytwarzanie kolejnych produktów kultury bez sprawdzania, czy uwzględniają one niemożliwą do odrzucenia zależność od natury, jest działaniem zarówno krótkotrwałym, jak niemoralnym. Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT podejmuje w 2020 roku działania ukierunkowane na szeroko rozumianą ochronę klimatu. Wykłady, warsztaty, spektakle, zajęcia terenowe, wystawy i inne wydarzenia będą w pierwszej kolejności dotyczyły ekologii – dziedzictwa dla klimatu. Kryzys ekologiczny jest szansą na obudzenie się z iluzji i egotycznych pragnień posiadania oraz konsumowania. Świadomość i szacunek wobec kruchości zagrożonego dziedzictwa nie pozwalają już dłużej podejmować działań nastawionych na wizerunek lub przyjemność, a nie na realną korzyść dla Ziemi i jej wszystkich mieszkańców.
Robert Rient* i Poznańskie Centrum Dziedzictwa
Od 2020 roku Poznańskie Centrum Dziedzictwa jest członkiem Sieci Dziedzictwa Klimatycznego (Climate Heritage Newtork). To międzynarodowa sieć założona w 2019 roku, składającą się z podmiotów rządowych i samorządowych, lokalnych i regionalnych, instytucji kultury i przedsiębiorstw oraz organizacji pozarządowych i instytucji akademickich. Sieć skupia partnerów, którzy projektują, planują i wdrażają strategie na rzecz klimatu w swoich społecznościach, zwłaszcza w celu realizacji postanowień Porozumienia Paryskiego z 2015 roku. Punktem wyjścia jest refleksja iż zmiany klimatu mają wpływ na sztukę, kulturę i dziedzictwo, a jednocześnie dziedziny te stanowią atut w walce ze nimi. Dotychczas jedynym polskim członkiem Sieci było miasto Kraków. Więcej na temat Sieci: http://climateheritage.org/
W ramach działalności Bramy Poznania ICHOT pod hasłem #DziedzictwoDlaKlimatu przeprowadziliśmy społeczną inwentaryzację łąki, której efektem są plakaty informujące o roślinach ciepło- i sucholubnych, które można sadzić w ogrodach, aby zapobiegać marnowaniu wody.
Temat rzeki jest nam bardzo bliski, dlatego w tym roku rozpoczynamy pracę nad projektem „Brama otwarta na rzekę - edukacja ekologiczna na terenach nadrzecznych w Poznaniu". Dzięki niemu w okolicy Bramy Poznania powstanie Ekologiczna Ścieżka Edukacyjna, Rzeczny Ogród Ekoedukacji, Eksperymentalny Ogród Dziedzictwa oraz dedykowana tym projektom strona internetowa. Każdy z nich w różny sposób przybliża temat nadrzecznego ekosystemu w kontekście zmian klimatycznych. Naszym celem jest stworzenie warunków do edukacji poprzez doświadczanie. Projekt ma charakter partnerski i realizowany jest wspólnie przez Urząd Miasta Poznania (Biuro Koordynacji Projektów i Rewitalizacji Miasta) oraz Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT.
Zobacz więcej
*Robert Rient – urodzony w Szklarskiej Porębie, dziennikarz niezależny i pisarz, autor reportażu „Świadek” wydanego również w Ameryce, powieści „Duchy Jeremiego” i książki „Przebłysk. Dookoła świata – dookoła siebie”. Publikował w magazynach „Duży Format”, „Focus”, „Sekrety Nauki”, „Traveler – National Geographic”, „Wprost”, „Wysokie Obcasy”. Współpracuje z redakcjami „Sensu” i „Przekroju” – w tym ostatnim jako autor cykli „Istoty rzadziej spotykane”, „Ludzie listy piszą” i najnowszego „Wizje roślin”. Stypendysta Wyszehradzkich Rezydencji Literackich oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Projekt współfinansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach działania 6.4 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013.